د ملګرو متلونو امنیت شورا غړي نن دوشنبه د کب میاشتې پر ۲۷مه د یوه بل کال لپاره د یوناما ماموریت د مودې اوږدولو په اړه د پرېکړه لیک مسودې ته رایه اچونه کوي.
د امنیت شورا له خوا په خپره شوې اعلامیه کې راغلي، یاده مسوده د بشري حقونو او په ځانګړي ډول د مېرمنو د حقونو، د افغانستان اقتصادي او بشري وضعیت، ترهګرۍ سره مبارزه، د نشه یي توکو قاچاق د مخنیوی او د داخلي بې ځایه شویو د وضعیت ارزونې او رسېدنې په اړه د یوناما په دندو او لومړیتوبونو کې له بدلون پرته چمتو شوې ده.
اعلامیه کې زیاته شوې، که دغه طرحه تصویب شي په افغانستان کې به د ملګرو ملتونو سیاسي استازولۍ (یوناما) ماموریت د یوه بل کال لپاره هم وغځیږي.
د اعلامیې یوه برخه:« ټاکل شوې د ملګرو ملتونو امنیت شورا د دوشنبې پر ورځ د مارچ پر ۱۷مه ، د ۲۰۲۶زېږدیز کال د مارچ تر ۱۷مې پورې په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سیاسي استازولۍ د ماموریت غځېدو اړوند پرېکړه لیک مسودې ته رایه ورکړي.»
د دغې شورا په اعلامیه کې دغه راز لیکل شوي، د دغو دوو مسودو متن د امریکا، سوېلي کوریا، چین او پاکستان له خوا چمتو شوی.
خو له دې سره هم مهاله د سیاسي چارو کارپوهان بیا په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سیاسي استازولۍ مودې غځول او فعالیت یې یوه اړتیا او د هېواد لپاره ګټور بولي.
دوی ټینګار لري چې یوناما دې د اسلاميامارت او نړیوالې ټولنې ترمنځ فاصلې راکمې او د تعاملاتو لپاره دې زمینه برابره کړي.
د سیاسي چارو شنونکی ادریس محمدی ځاځی وايي: « د اسلامي امارت د مالوماتو پر بنسټ، یوناما په خپل ماموریت کې پاتې راغلې او په دې څو کالو کې په دې نه دي توانېدلي چې د افغانستان اسلامي امارت او نړۍ ترمنځ فاصلې راکمې کړي، یا اقتصادي رونق رامنځته کړي او یا هم په بشري حقونو برخه کې لاسته راوړنې ولري.»
په افغانستان کې د ملګرو ملتونو د سیاسي استازولۍ (یوناما) د بشري حقونو دودول، د جنسیتي برابرۍ تأمینول، د مذاکراتو لپاره د اسانتیاوو رامنځته کول، د سیمه ییزو همکاریو پیاوړي کول، د بشر پاله مرستو همغږي او د اقلیمي بدلون پر وړاندې د مبارزې ګامونو د ملاتړ په ګډون ځينې نورې موخې تعقیبوي.
خو پوښتنه دا ده چې د یوناما موجودیت او په ځينو قضیو کې له اسلامي امارت سره د یاد سازمان همغږي د هېواد د وضعیت لپاره څومره ګټوره ده؟
د نړیوالو اړیکو شنونکی ابولحسن صالحي وايي: « په افغانستان کې شته ناوړه اقتصادي وضعیت ته په کتو باید لا ډېرې بشري مرستې جلب شوې وای، خو لاهم ګڼې جدي ستونزې شته دي. په افغانستان کې د یوناما فعالیتونه رضایت بښوونکي نه دي او په مختلفو برخو کې نیمګړتیاوې لري.»
د نړیوالو اړیکو کارپوه سمیر انګار وايي: « د یوناما موجودیت او له اسلامي امارت سره یې همغږي کولی شي د بشري مرستو، سیاسي ثبات او نړیوالو مرستو په جذب کې مثبت رول ولوبوي، مګر یو شمېر محدودیتونه او بندیزونه چې په کوردننه په هېواد کې وضع شوي، د هغوی مؤثریت او فعالیت یې محدود کړی.»
د افغانستان پر وضعیت او د یوناما د ماموریت پرغځېدو د امنیت شورا غونډه داسې مهال جوړیږي چې د اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد کابو دوه اوونۍ وړاندې ویلي وو چې یوناما په افغانستان کې د منفي مسایلو د لوی ښودلو هڅه کوي او مثبتو موضوعاتو ته انعکاس نه ورکوي.
د اسلامي امارت ویاند ذبیح الله مجاهد وايي: « په افغانستان کې د پرمختګونو، لاسته راوړنو، ثبات او امنیت، خلکو ته د آرامۍ راوستلو په تړاو هېڅ ټکی هم د یوناما په محاسبه کې نه دي شامل، بلکې تل یې هڅه کړې چې منفي ټکي پیدا کړي. دوی هڅه کوي کوچني منفي ټکي پیدا کړي او بیا یې لوی وښيي، همدارنګه د ناامنیو خبرې کوي او غواړي خلکو ته یو تشویش رامنځته کړي. د دوی په راپورونو کې تل همداسې ټکي راغلي، دا نه د افغانستان پر ګټه دي او نه هم د یوناما او ملګرو ملتونو. ناسم مالومات د ناسمو پرېکړو سبب کېږي او باید ووایم چې په افغانستان کې د یوناما ماموریت بریالی نه دی.»
دا په داسې حال کې ده چې یوناما له ۲۰۰۲ زېږدیز کال راهیسې په افغانستان کې فعالیت لري او دغه راز له دې وړاندې نړیوالو رسنیو راپور ورکړی و چې د امریکا او چین ترمنځ د دې پر سر اختلافات شته چې په امنیت شورا کې د افغانستان قضیه کوم هېواد پر غاړه واخلي.
د یادو هېوادونو یو شمېر نور اختلافونه بیا د دې لامل شوي چې په افغانستان کې د یوناما د ماموریت د چمتو شوې مسودې پر وړاندې خنډونه جوړ شي.