نماینده پیشین ویژه امریکا در امور صلح افغانستان، برگزاری جرگه ملی پشتون ها در خیبر پشتونخوا را یک دستاورد بزرگ برای جنبش تحفظ پشتون ها خوانده است.
زلمی خلیلزاد علیرغم مخالفت حکومت پاکستان، تشکیل جرگه را به این بزرگی که در آن حقوق اساسی پشتون ها مورد بحث قرار گرفت و برای کسب این حقوق تصمیم گیری شد، حیران کننده و قابل توجه خواند.
خلیلزاد، گردهمایی بزرگان قومی، رهبران سیاسی و اجتماعی و ده ها هزار پشتون را در یکجا، خواست حقوق از دست رفته شان از حکومت پاکستان می خواند.
وی افزوده است:« با وجود مخالفت حکومت پاکستان، برگزاری چنین نشست گسترده ای گامی قابل توجه و دلگرم کننده است. این جرگه برای حقوق اساسی پشتون ها مانند دسترسی به منابع طبیعی محلی، عصری سازی و از بین بردن پناهگاه های گروه های تروریستی، تصامیم حیاتی گرفته است.»
خلیلزاد فشار بر حکومت پاکستان را برای دستیابی به اهداف جرگه پس از تنظیم کردن موفقیت آمیز و پایان آن مهم خوانده گفته است، شاید با جواب منفی طرف مقابل مواجه شوند. اگرچه وی ارزیابی در این زمینه را قضاوت زودهنگام خوانده است.
کارشناسان سیاسی نیز چنین جرگه را نسخه موفق فرهنگ سنتی پشتون ها و حل مسائل و مشکلات خوانده اند.
شهزاده مسعود، تحلیلگر سیاسی می‌گوید:« جرگه و لویه جرگه یک اصل پذیرفته شده و نسخه بسیار موفق در تاریخ افغانستان است. ما در چند دهه گذشته همواره از جرگه حمایت کرده ایم و به آن ادامه می‌دهیم. جرگه مرجع حل مشکلاتی است که می تواند مسائل بسیار پیچیده را حل کند.»
برخی دیگر اقدامات حکومت پاکستان برای ناکام کردن جرگه را یک چالش بزرگ می دانند که به گفتهٔ آنها، جنبش تحفظ پشتون ها (پی.تی.ام) از آن موفق بیرون شد.
آنها پس از برگزاری جرگه، این را مسوولیت جهان می‌دانند که در تحقق تصامیم با پشتون ها کمک کنند.
ادریس محمدی زازی، تحلیلگر سیاسی می‌گوید:« به نظر من، پوشاندن جامه عمل بر تصامیم جرگه، از برگزاری جرگه دشوارتر است. اگر تصامیم جرگه تطبیق نشود، تقصیر تنها متوجه رهبران پشتونخوا نمی شود، بلکه متوجه جهان نیز می شود. جامعه جهانی، سازمان های بین المللی و کشورهای منطقه نیز باید در عملی شدن تصامیم جرگه مشارکت داشته باشند تا حق به حقدار سپرده شود.»
حمایت زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین ویژه امریکا در امور صلح افغانستان از جرگه ملی تاریخی پشتون ها در حالی صورت می گیرد که این سوی خط فرضی دیورند بسیاری از مقامات سابق از جمله رئیس جمهور پیشین افغانستان حمایت خود را از این جرگه اعلام کرده اند.
