بیکاری، فقر، مشکلات اقتصادی خانوادگی و برخی دیگر از عوامل اجتماعی و سیاسی، مواردی است که جوانان و مردم کشور را به مهاجرت غیرقانونی واداشته است.
مهاجرت غیرقانونی مردم به کشورهای همسایه و از آنجا به اروپا یا سایر کشورهای جهان پر از رنج و عذاب است. این جوانان که از طریق قاچاق خانه و کاشانه خود را ترک می‌کنند و از کشور خارج می‌شوند، از خطرات و تهدیدات راه های قاچاقی آگاه هستند؛ اما مجبور هستند نفقه خانواده خود را تامین کنند.
آنان با اینکه می‌دانند مسیرهای قاچاق سخت است و قبلا نیز تجربه های سخت این مسیر را دیده اند؛ اما بازهم می‌خواهند بروند، چون اینجا کار ندارند و خانواده هایشان از آنها نفقه می‌خواهند.
جوانی که از راه قاچاق به ایران رفته، می‌گوید:« به خاطر بیکاری و فقر است، پس چه کنیم؟ کار نیست. ما خوشحالیم که در این کشور به دنیا آمده ایم، سرزمینمان را دوست داریم، سرزمین ما شیرین است و جایگاه مادر را دارد؛ اما مجبور هستیم، کار نیست، اقتصاد ضعیف است. سه ماه است از ایران اخراج شدم، اینجا بیکارم هستم، ما از خود مصارف داریم و خانواده نیز از ما توقع دارند؛ بنابراین مشکلات بسیار زیاد است و ما مجبوریم در این مسیرهای خطرناک برویم.»
هزاران جوان که تحصیلات عالی کرده اند، می‌خواهند به طور غیرقانونی بروند و کشور را ترک کنند. آنان از حکومت سرپرست می‌خواهند که برای شان در کشور زمینه کار را فراهم سازد.
جوانی که از مسیرهای قاچاق به ایران رفته، می‌گوید:« کی گفته ما بی سواد هستیم؟ ما درس خوانده ایم، من در سال ۱۳۹۸ از پوهنزی کمپیوتر ساینس پوهنتون کهکشان فارغ شده ام؛ حالا چیکار کنم؟ کار نیست، وظیفه نیست، وضعیت ما بسیار خراب است و مجبوریم به ایران برویم و برای خانواده خود یک لقمه نان پیدا کنیم.»
بیکاری بزرگترین مشکل افغانستان است که جوانان را مجبور به جدا وطنی می‌کند.
کارگران می‌گویند که ساحه کار براش شان زیق شده و برای پیدا کردن یک روز کار در چهار راهی منتظر می‌مانند.
یکی از کارگران می‌گوید:« سوال ما این است که جوانان ما چرا به این وضعیت رسیدند؟ برخی در حفره ها می‌افتند، برخی ها را سگ و پلنگ می‌خورد؛ اما از سر ناچاری به این وضعیت رسیده‌اند، آنها خانواده دارند و خانواده‌هایشان غذا می‌خواهند، تنها که خودشان نیستند، در خانه اطفال شان نشسته‌اند، کرایه خانه به دوش شان است، پس با همهٔ این حالات چی کنند و چگونه مشکلاتشان شان را حل کنند چی کنیم، دزدی کنیم، جیب مردم را بزنیم، چی چاره کنیم؟»
عبدالمطلب حقانی، سخنگوی وزارت امور مهاجرین و عودت کننده گان، مشکلات اقتصادی کشور و نبود آگاهی عامه را از عواملی که افغان ها را مجبور به ترک کشور می‌کند، یاد کرد.
حقانی می‌گوید که وزارت امور مهاجرین با سایر وزارت های مربوطه هماهنگی کامل دارد تا فرصت های شغلی برای جوانان در پروژه های بزرگ در داخل کشور فراهم شود.
وی می‌افزاید:« وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان یک وزارت پالیسی سازی است و این مسوولیت آنهاست که برای مردم آگاهی دهی کنند تا افغان ها به صورت غیر قانونی به کشور های دیگر نروند و علاوه بر آن ما با وزرات های دیگر نیز هماهنگی داریم به ویژه با وزارت کار و امور اجتماعی تا زمینه کار در داخل کشور برای جوانان فراهم شود و مجبور نشوند که به صورت غیر قانونی به کشور های دیگر بروند.»
این در حالیست که مسوولین وزارت کار و امور اجتماعی می‌گویند، جوانانی که قصد دارند به صورت غیرقانونی از کشور بروند، برنامه های برای تکمیل تحصیلات عالی و افزایش ظرفیت آنها در نظر دارند و با عملی کردن آن زمینه کار برای بسیاری از جوانان فراهم خواهد شد.
