پس از تحولات سیاسی در کشور، هزاران شهروند به کشورهای همسایه پاکستان و ایران پناه بردند.
اگرچه در ابتدا رفتار پاکستان با مهاجرین افغان عادی بود، اما حکومت موقت قبلی این کشور در آغاز ماه اکتوبر سال ۲۰۲۳ میلادی اعلام کرد که تمامی اتباع خارجی فاقد مدرک که اکثریت آنها افغان هستند تا پایان آن ماه باید آن کشور را ترک کنند و از اول نوامبر این کشور روند اخراج اجباری پناهجویان را آغاز کرد که همچنان ادامه دارد.
اخراج پناهجویان افغان از سوی پاکستان و بدرفتاری با آنان که واکنش های بسیاری را به همراه داشت، برای حل این مشکل بین دو طرف گفتگو های صورت گرفت که آخرین تلاش برای حل این مشکل سفر فلیپو گراندی کمیشنر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان به پاکستان در هجدهم ماه سرطان سال جاری بود که با مقامات و پناهندگان پاکستانی دیدار کرد.
در مورد وضعیت کنونی پناهجویان افغان در پاکستان و ایران، اخیرا اداره بین المللی مهاجرت سازمان ملل گزارشی سه ماه منتشر کرده است که در آن گفته می‌شود در یک سلسله مصاحبه با بیش از ۸۱ هزار مهاجر از هر دو کشور دریافت کردند که تنها از ماه اپریل تا جون بیش از ۸۰۰ مهاجر افغان وارد افغانستان شده اند.
در بخشی از این گزارش آمده است:« اخیراً سیاست‌ها و اظهارات مقامات جمهوری اسلامی ایران و پاکستان بر تردد افغان‌ها تأثیر گذاشته است. در اواخر سال ۲۰۲۳، مقامات هر دو کشور درخواست اخراج بیگانگان غیرقانونی، که بیشتر آنها افغان بودند، کردند که منجر به افزایش تعداد عودت کنندگان در پایان سال شد. از اپریل تا پایان جون ۲۰۲۴، ۸۵۸ هزار و ۱۷۰ تن وارد افغانستان شد و ۵۳۲ هزار و ۸۵۴ تن از افغانستان بیرون شدند.»
اما ذبیح‌الله، سخنگوی امارت اسلامی می‌گوید که بارها نگرانی‌های خود را در مورد بدرفتاری با مهاجران افغان با کشورهای همسایه در میان گذاشته و تضمین‌های نیز در مورد پایان یافتن چنین اقداماتی دریافت کرده است.
وی می‌افزاید:« کشورهای میزبان که پناهجویان در آنجا هستند، یعنی افغان ها در آنجا زندگی می کنند، از گذشته تا اکنون باید با آنها رفتار انسانی و اسلامی شود، به ویژه در کشور های همسایه، باید با افغان ها رفتار همسایگی شود، از اجبار و فشار استفاده نشود. موضع دیگر اینکه ما هم افغان ها را تشویق می‌کنیم، آنها نیز باید آنها را تشویق کنند که به افغانستان بازگردند، این درست است، اما با پناهجویان نباید از فشار و اجبار استفاده شود. در افغانستان نیز برای پناهجویان کمیسیون مشخص داریم.»
پاکستان و ایران که دو کشور همسایه افغانستان هستند، هر روز هزاران جوان افغان و خانواده ها به آنجا مهاجرت می‌کنند، اگرچه این کشورها فرصت های شغلی را برای برخی از جوانان فراهم کرده اند، اما اخیراً ضرب و شتم، زندانی کردن و روند اخراج اجباری پناهجویان افغان را از کشور خود را سرعت بخشیده اند.
کارشناسان سیاسی می‌گویند جنگ طولانی در کشور، مشکلات اقتصادی، بیکاری و محدودیت آموزش دختران در کشور، مواردی است که هزاران تن را مجبور به مهاجرت از راه های قانونی و غیرقانونی کرده است.
صفی الله عزیزی، کارشناس سیاسی می‌گوید:« در ایران و پاکستان تعداد زیادی افغان ها پناهنده هستند، در همین کشورهای همسایه ما با افغان ها بدتر از کشورهای دیگر برخورد می شود که این برخلاف قوانین بین المللی پناهندگان است، در آنجا پناهجویان به عنوان یک آله مورد استفاده قرار می‌گیرند، پناهندگان شهروندانی هستند که هیچ توافق سیاسی ندارد و نباید مورد استفاده قرار گیرند. درخواست دیگر ما از حکومت افغانستان این است که اینها پناهندگان شما هستند که از پاکستان و ایران می آیند شما باید برای این پناهجویان خانه بسازید و در کشور زمینه کار را برای آنها فراهم کنید.»
برخی دیگر می‌گویند، با وجود اینکه هر دو کشور روند تخلیه پناهجویان افغان را آغاز کرده اند، اما نمی‌توانند آنها را به طور کامل تخلیه کنند، زیرا کشورها اهداف نیابتی و سیاسی خود را دارند و می‌خواهند بر حکومت سرپرست فشار وارد کنند.
آنها می‌افزایند که حکومت سرپرست باید با همکاری نهادهای بین المللی برای همه جوانانی که در کشور هستند و یا در حال بازگشت به کشور هستند، زمینه کار را فراهم کند.
اگرچه وزارت امور مهاجرین و عودت کنندگان در مورد تعداد مهاجرین افغانی که از پاکستان و ایران بازگشته اند، چیز جدیدی نگفته است، اما پیش از این گفته بود که در چند ماه گذشته نزدیک به ۶۰۰ هزار افغان از پاکستان و در یک سال گذشته یک میلیون افغان از ایران عودت کرده اند.
